Nie zawsze zobowiązania powstałe w związku małżeńskim powstają jednomyślnie. Nierzadko zdarza się i tak, że jedna z osób pozostających w związku zaciąga zobowiązanie bez wiedzy i zgody drugiego współmałżonka. Takie sytuacje mogą budzić wiele wątpliwości i obaw, co do ewentualnych konsekwencji zwłaszcza w przypadku niespłacania długu.
Dzisiejsza publikacja skupi się na sytuacji prawnej współmałżonków, kiedy jedna z osób w związku małżeńskim podejmuje tego typu zobowiązania.
Ustrój majątkowy współmałżonków
Nie sposób rozwinąć tematu bez przybliżenia zagadnienia ustroju majątkowego jaki panuje w małżeństwie. Co do zasady, jeśli osoby zawierające związek małżeński nie wykazały woli ustanowienia innego ustroju to z mocy samego prawa panuje między nimi ustawowa wspólność majątkowa małżonków. Oznacza to, że od chwili zawarcia małżeństwa obie strony tworzą jeden, bezudziałowy majątek, w którym wspólnie nabywają nowe składniki majątku i dysponują nimi (w tej materii istnieje kilka wyjątków dotyczących m.in. dziedziczenia). Jednocześnie obok tej ustawowej wspólności istnieje równolegle majątek osobisty każdego z małżonków.
W przeciwieństwie do ustawowej wspólności majątkowej można ustanowić rozdzielność majątkową. Zrobić to można zarówno na początku związku małżeńskiego, jak i już w trakcie jego trwania. Istnieje również kilka sytuacji prawnych, które automatycznie powodują ustanowienie rozdzielności pomiędzy stronami (m.in. ogłoszenie upadłości konsumenckiej). W tej sytuacji każdy ze współmałżonków dysponuje w pełni swoim majątkiem i nie istnieje pomiędzy nimi wspólność.
Konsekwencje zaciągnięcia zobowiązania przez jednego ze współmałżonków
Rozdzielność majątkowa
Sytuacja dłużnika i współmałżonka w przypadku rozdzielności majątkowej jest bardzo klarowna. Zobowiązanie i konsekwencje płynące z jego niespłacania w pełni obciążają majątek małżonka, który je zaciągnął. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie aby drugi współmałżonek udzielił gwarancji, poręczenia lub wspólnie się zobowiązał, ale tak długo jak było to działanie samodzielne, tak zobowiązanie w pełni będzie dotyczyło majątku tylko jednej z osób pozostających w związku.
Ustawowy ustrój wspólności majątkowej
Ustawowy ustrój wspólności majątkowej może jednak nieco komplikować sytuację prawną współmałżonków, wszak jak wspomnieliśmy dysponują oni jednym, wspólnym majątkiem, w dodatku bez określonych ściśle udziałów. Ustawodawca przewidział ewentualne konflikty i negatywne skutki jakie mogą płynąć z tej sytuacji i zgodnie z prawem zaciągnięcie zobowiązania wymaga zgody drugiego współmałżonka – nawet jeśli mowa o wspólności majątkowej małżonków. Wprost oznacza to, że brak zgody drugiego małżonka w zamyka wierzycielowi możliwość dochodzenia swoich roszczeń z jego majątku w postaci np. egzekucji z pensji.
Od tej reguły istnieje jednak jeden bardzo istotny wyjątek – zobowiązania powstałe w związku z zaspokajaniem zwykłych potrzeb rodziny. Można przez to rozumieć np. wyżywienie, rachunki, leczenie. Niemniej jednak jest to pojęcie lekko nieostre i niektóre sytuacje mogą budzić wątpliwość, co do tego czy zaliczają się do zwykłych potrzeb rodzinnych.
Egzekucja roszczeń przez wierzyciela
Należy zatem zadać sobie istotne pytanie, jakie faktyczne możliwości będzie miał wierzyciel aby odzyskać dług powstały wskutek zaciągnięcia zobowiązania przez jednego z małżonków bez zgody współmałżonka. Jeżeli zobowiązanie faktycznie powstało bez zgody, ani nie było związane z zaspokajaniem zwykłych potrzeb rodzinnych to egzekucja nie skieruje się przeciwko współmałżonkowi, jednak mimo wszystko sytuacja ta może poważnie oddziaływać na sytuację majątkową w małżeństwie.
Wierzyciel zmuszony będzie dochodzić swoich roszczeń z majątku osobistego małżonka, który zobowiązanie zaciągnął. Może jednak okazać się, że powstałe kredyty są na tyle duże, że egzekucja stanie się bezskuteczna. Co w takiej sytuacji? Wierzyciel dla zaspokojenia swoich roszczeń będzie mógł się skierować do Sądu aby z jego inicjatywy ustanowiono rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami. Jest to o tyle istotne, ponieważ jak wspomnieliśmy wcześniej, wspólność majątkowa jest niejako nieokreślona udziałowo. Ustanowienie rozdzielności majątkowej pozwoli podzielić majątek wspólny, a co za tym idzie może zwiększyć się majątek dłużnika. W praktyce może np. dojść do zajęcia udziału w nieruchomości lub innym kosztownym składniku majątku.
Sytuacja osób pozostających w związkach nieformalnych
Zobowiązania jednego z partnerów nie obciążają majątku drugiego partnera. Pozostawanie w nieformalnym związku, jak sama nazwa wskazuje, nie jest uregulowane prawnie. Oczywiście nie wyklucza to sytuacji, w których dwoje ludzi decyduje się wspólnie podjąć zobowiązanie lub udzielać poręczeń i innych gwarancji.
Podstawa prawna:
- Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59 Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
- Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
Stan prawny na dzień 6 lipca 2023 roku
Pamiętaj! Przedstawiona treść nie stanowi indywidualnej porady prawnej. Jeśli potrzebujesz indywidualnej pomocy w swojej konkretnej sprawie – odezwij się do nas!
Materiały graficzne pochodzą z:
Image by Steve Buissinne from Pixabay
