Dokonanie darowizny jest nie tylko czynnością dotyczącą sfery prawa cywilnego, ale wywołuje również skutki podatkowe oraz nakłada różne inne obowiązki administracyjne związane z nieodpłatnym świadczeniem.
Nierzadko zastanawiamy się jeszcze przed dokonaniem lub otrzymaniem darowizny, jakie skutki ona wywoła, ponieważ chcemy dopełnić wszystkich obowiązków, tak aby nie doszło do żadnych nieprzyjemności. Dzisiejszy artykuł pokrótce omówi samą strukturę umowy darowizny – z punktu widzenia prawa cywilnego, a także skupi się na obowiązkach podatkowych związanych z dokonywaną darowizną.
Czym jest umowa darowizny?
Definicja umowy darowizny znajduje się w Kodeksie Cywilnym, który wskazuje:
Art. 888. § 1. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do
bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.
Sama forma takiej umowy określona jest w art. 890. § 1 KC, gdzie wskazuje, że:
Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu
notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje
się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.
Zatem tak naprawdę wystarczy, aby umowa została spisana w zwykłej formie dokumentowej (niemniej jednak do jej ważności dojdzie dopiero w momencie, kiedy świadczenie zostało spełnione). W tym miejscu należy jednak pamiętać, że istnieją takie składniki majątku, które bezwzględnie wymagają dla swej skuteczności formy aktu notarialnego – mowa tutaj m.in. o przeniesieniu własności nieruchomości.
Jak sporządzić prostą umowę darowizny – elementy konstrukcyjne
Stworzenie prostej umowy darowizny nie powinno przysporzyć wielkich problemów, ponieważ konstrukcja takiej umowy wydaje się być dość logiczna. W umowie darowizny należy wyszczególnić:
- Datę oraz miejsce sporządzonej umowy;
- Oznaczenie stron umowy – kto obdarowuje, a kto będzie obdarowany (imiona i nazwiska wraz z numerami seryjnymi dowodów osobistych);
- Dokładne oznaczenie przedmiotu darowizny – w tym miejscu warto, aby obdarowujący zaznaczył, że posiada prawa do przedmiotu oraz, że składnik majątkowy nie jest w żaden sposób obciążony na rzecz osób trzecich;
- Oświadczenie darczyńcy o dokonaniu darowizny oraz oświadczenie obdarowanego o przyjęciu darowizny objętej umową;
- Wskazanie daty wykonania darowizny – sama darowizna może być również dokonana wraz z chwilą podpisania umowy;
- Wskazanie, która ze stron ponosi koszty związane z zawarciem umowy;
- Typowe informacje i postanowienia końcowe m.in. wskazanie ile egzemplarzy umowy stworzono, jakie przepisy znajdują zastosowanie do tego typu umowy;
- Podpisy obu stron.
Oczywiście nie jest możliwe sporządzenie umowy darowizny samodzielnie, jeżeli chcemy zawrzeć ją w formie aktu notarialnego. Jeżeli zależy nam na darowiźnie zawartej przez akt notarialny, należało będzie udać się do notariusza.
Kto musi płacić podatek od darowizny?
Prawo wyróżnia trzy zasadnicze grupy podatkowe, które muszą uiszczać podatek od dokonanej darowizny. Każda z grup wyróżnia odrębne widełki kwotowe. Jak wskazuje rządowy portal podatkowy, można wyróżnić następujące grupy:
- I grupa podatkowa: małżonek, wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa;
- II grupa podatkowa: zstępni rodzeństwa (np. dzieci siostry, wnuki brata), rodzeństwo rodziców (np. ciotki, wujowie), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych (np. mąż wnuczki);
- III grupa podatkowa: pozostali nabywcy;
Za zstępnych uważa się również przysposobionych i ich zstępnych oraz osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.
Za wstępnych uważa się także odpowiednio osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, a za rodziców uważa się również przysposabiających.
Wartości kwot wolnych od podatków dla poszczególnych grup kształtują się następująco:
- I grupa podatkowa – 36 120 zł;
- II grupa podatkowa – 27 090 zł;
- III grupa podatkowa – 5733 zł.
Oznacza to, że powyżej wskazanych kwot, należało już będzie uiścić stosowne podatki od otrzymanej darowizny.
Grupa zerowa
Co ciekawe, w ramach pierwszej grupy podatkowej możemy wyróżnić tzw. ‘zerową grupę podatkową’ w zakres której wchodzą: małżonek, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), rodzeństwo, ojczym, macocha.
Co to oznacza? Osoby te zwolnione są całkowicie z podatku od darowizn, jednak pod jednym bardzo ważnym wyjątkiem! Jeżeli otrzymana darowizna przekracza kwotę 36 120 zł, muszą one zgłosić ją do Urzędu Skarbowego.
Kiedy zgłaszamy otrzymaną darowiznę?
Czas na zgłoszenie otrzymanej darowizny jest inny w przypadku tzw. grupy zerowej. Osoby należące do zerowej grupy podatkowej mają 6 miesięcy na zgłoszenie darowizny od momentu jej otrzymania. Pozostałe podmioty, które zostały obdarowane muszą zgłosić darowiznę w terminie 1 miesiąca od chwili jej otrzymania. Zgłoszenia dokonuje się na podstawie druku SD-Z2, który dostępny jest na portalu podatkowym.
Pamiętaj! W przypadku dokonania darowizny przed notariuszem w formie aktu notarialnego, to kancelaria notarialna dopełnia obowiązków podatkowych w Twoim imieniu przy okazji dokonywanej czynności darowizny.
Co jeśli nie zgłoszę darowizny?
Jeśli Urząd Skarbowy wykryje, że została dokonana darowizna bez jej należytego zgłoszenia może ukarać osobę odpowiedzialną za jej zgłoszenie i odprowadzenie podatku może nałożyć karną stawkę podatku wynoszącą 20%.
Co jeśli otrzymałem kilka darowizn?
W przypadku otrzymania kilku darowizn od jednej i tej samej osoby, będzie dochodziło do kumulacji wartości darowizn. Nawet jeśli poszczególne darowizny same w sobie nie są wyższe niż kwota zwolnienia, nie oznacza to, że nie będzie konieczności opłacenia podatku. Jeżeli suma darowizn przewyższa kwotę zwolnienia – w tym przypadku odprowadza się stosowny podatek. Kumulacja objęta jest limitem czasowym, który wynosi 5 lat.
Otrzymanie darowizny od kilku różnych osób, zawsze będzie się wiązało z wyliczaniem indywidualnej wartości kwoty darowizny dla poszczególnych osób. Może więc powstać w tym przypadku kilka obowiązków podatkowych, jeżeli kwota wykroczy poza zwolnienie.
Ile wynosi podatek od darowizny?
Odpowiedź ta nie jest niestety jednoznaczna. W przypadku darowizn mamy do czynienia z tzw. skalą podatkową, która różnić się będzie nie tylko od wartości darowizny, ale także od tego do jakiej grupy podatkowej się zaliczamy. Wartości prezentują się następująco:
| ponad: | do: | wartość podatku: |
| 0 zł | 11 833 zł | 3% |
| 11 833 zł | 23 665 zł | 355 zł i 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł |
| 23 665 zł | 946 zł 60 gr i 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł |
| ponad: | do: | wartość podatku: |
| 0 zł | 11 833 zł | 7% |
| 11 833 zł | 23 665 zł | 828 zł 40 gr i 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł |
| 23 665 zł | 1893 zł 30 gr i 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł |
| ponad: | do: | wartość podatku: |
| 0 zł | 11 833 zł | 12% |
| 11 833 zł | 23 665 zł | 1420 zł i 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł |
| 23 665 zł | 3313 zł 20 gr i 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł |
Podstawa prawna:
Dodatkowe źródła:
Stan prawny na dzień 3 sierpnia 2023 roku
Pamiętaj! Przedstawiona treść nie stanowi indywidualnej porady prawnej. Jeśli potrzebujesz indywidualnej pomocy w swojej konkretnej sprawie – odezwij się do nas!
Materiały graficzne pochodzą z:
Image by Markus Winkler from Pixabay
